De verbindende kracht van natuurlijk beton

Prefab beton en natuur. Het lijken op het eerste zicht moeilijk verenigbare termen, maar recente projecten tonen aan dat het een zeer geslaagd huwelijk kan zijn. Beton kan perfect geïntegreerd worden in de natuur, waarbij niet alleen het object of gebouw van belang is, maar ook de omgeving. “De natuur en het object worden onlosmakelijk met elkaar verbonden”, vertelt Herwig Dessers van EBEMA, lid van FEBESTRAL, de deelvereniging binnen FEBE die de fabrikanten van prefabbetonproducten voor de bestratingsmarkt vertegenwoordigt.

FEBE is de erkende beroepsvereniging van fabrikanten van geprefabriceerde betonproducten en verdedigt de belangen van de sector. Binnen FEBE opereert FEBESTRAL als deelvereniging waarbinnen de fabrikanten van prefabbetonproducten voor de bestratingsmarkt, zoals betonstraatstenen, betontegels, lijnvormige elementen en toebehoren, zich verenigen. 

Corporate identity

FEBE-lid EBEMA is een vooraanstaande prefab betonfabrikant met een sterke focus op de openbare ruimte. Ook de natuur hoort daarbij, zoals bijvoorbeeld het project aan de Westerschelde, waar betonnen dijkovergangen deel worden van de natuur en de bewoners van vijf kustdorpjes in het Nederlandse Hulst weer herenigen met ‘hun’ Scheldekust. EBEMA maakte betonelementen op maat en in lijn met de huisstijl van het Grenspark Groot Saeftinghe, de overgang tussen Oost-Zeeuws-Vlaanderen en het Waasland. Herwig Dessers: “Hulst hoort tot hetzelfde natuur – en overstromingsgebied aan de Schelde waar ook het Sigmaplan deel van uitmaakt. Ook voor het project Sigmaplan leverden we al materialen uit natuurlijk beton. Op die manier wordt de corporate identity van het hele gebied doorgetrokken. Speciaal voor het project in Hulst zijn er nieuwe elementen gecreëerd: hoekelementen, tegels met prints en berijdbare tegels.”

“Op vraag van de lokale stakeholders ontwierpen we een huisstijlcatalogus waarmee architecten en inrichters aan de slag kunnen: zitbanken, picknicktafels, fietspaden, een dijkhuis, een activiteitentribune …”, vertelt ontwerper Stefan Schöning van stefan.schöning.studio. “We werken met organische, ruwe elementen die contrast weergeven. Het hout van de oude sluis wordt een zitbank, wit beton in de groene dijk vormt een weg naar de Schelde. We kiezen voor grillig beton dat karakter uitstraalt en ruimte geeft aan de natuur. Voor het Sigmaproject in Kruibeke werkte ik al samen met EBEMA. We gebruiken hier in Hulst vergelijkbare betonstructuren en belevingspunten. Zo koppelen we als het ware de Zeeschelde aan de Westerschelde.”

Natuurlijk beton: een trend

Herwig Dessers: “Je kan gerust van een trend spreken. Het is in ieder geval een duidelijk signaal dat beton niet altijd strak en vlak moet zijn. Een verklaring voor de trend? Verharding in natuurgebied is nodig om mensen op een praktische manier hoogteverschil te laten maken. In het geval van de Westerschelde zit de functionaliteit ook in de bescherming van de oevers. Binnen het project Sigmaplan is het dan weer zeer belangrijk dat het beton niet de bovenhand neemt op de natuur en eerder subtiel wordt toegepast, met ook veel oog voor een esthetische meerwaarde. Bijvoorbeeld door middel van panelen met afbeeldingen die de geschiedenis van de regio vertellen.”

Ook het Mercatoreiland in Rupelmonde wordt gekenmerkt voor natuurlijk beton. Het ontwerp daar herstelt het contact met het water en het culturele en nautische erfgoed. Aan de Schelde werd de grindparking omgetoverd tot een groene ontmoetingsplaats. Een verhoogd plateau biedt langs de nieuwe waterkering een panoramisch zicht over de rivier waar je in de zomer van de zonsondergang kan genieten. In het park is er een ontmoetingsplaats met betonnen zitelementen onder de bestaande treurwilg en kan je afdalen naar een steiger tot bij het water van de Vliet. Voor deze elementen koos de opdrachtgever voor beton met een aardse kleur, met oneffenheden en een bijzondere oppervlaktestructuur van gestraald architectonisch beton.

Ruw uiterlijk

Het natuurlijk beton dat in dergelijke projecten wordt toegepast, onderscheidt zich door het ruwe uiterlijk. Herwig Dessers: “Veel ribbels en niet het strakke, vlakke beton dat je ook vaak in openbare ruimtes ziet. Zo kunnen er bijvoorbeeld nog luchtbellen inzitten, iets wat normaal gezien not done is bij zelfverdichtend beton.  

Het beton dat doorgaans voor deze projecten wordt gebruikt is direct ontkist getrild (humarbo)beton in mallen die uitsluitend gebruikt worden voor dit type en model betonproducten. Omwille van de directe ontkisting heeft het beton een veel ruwere oppervlaktestructuur en daardoor ook meer gaatjes als gevolg van luchtinsluiting.”

Door dit ruwere uitzicht zal het beton ook sneller groen worden. “De bedoeling van Stefan Schöning is net dat de blokken ‘mee opgaan in de natuur’. Die geribbelde structuur wordt overigens niet bekomen door een structuurmat in de vorm te kleven, het zijn echt metalen mallen op maat waar de geribbelde structuur al in verwerkt zit. De functionele en esthetische flexibiliteit van prefab beton komt in dergelijke projecten heel mooi tot uiting. De elementen worden bovendien gemaakt in ideale omstandigheden en kunnen just-in-time geleverd worden. Iets wat in een natuurlijke omgeving een zeer grote meerwaarde is”, besluit Herwig Dessers.