Indrukwekkend restauratie van sluisdeuren met tropisch hardhout als duurzame oplossing

De werken voor de eerste fase van de herontwikkeling van de Droogdokkensite op het Eilandje zijn in volle gang met de restauratie van vijf droogdokken. In het masterplan van de Droogdokkensite wordt de unieke site aan de Scheldekaaien omgevormd tot één grote publieke maritieme belevingssite. Voor de renovatie en restauratie van de sluisdeuren van dokken 4 en 6 sloeg Van Huele de handen in elkaar met Woodrow, gerenommeerd specialist in tropisch hardhout.

De Droogdokkensite vormt een uiterst waardevolle plek binnen de ontwikkeling van de haven van Antwerpen, en daarmee ook de ontwikkeling van Antwerpen zelf. De site ontstond bij de aanleg van het Kattendijkdok rond 1860, de eerste belangrijke havenuitbreiding naar het noorden. De bestaande dokken zijn echter verouderd en hebben nood aan een restauratie. In opdracht van AG Vespa leidt Sweco de transformatie van de volledige site – een ingrijpende renovatie waar erfgoed en innovatie elkaar versterken – in goede banen.

Droogdokken 4 en 6

Binnen dat bredere project ontfermt Van Huele zich – in onderaanneming van Monument Vanderkerckhove – over de renovatie en restauratie van droogdokken 4 en 6. Tijdens het voorjaar werden het bewegingswerk en de bordessen van beide droogdokken verwijderd, gestraald en voorbereid voor conservering en herplaatsing. Tegelijkertijd werd op de site het stalen keerschot van 15 m op 8 m (42 ton) gelast, geconserveerd en geplaatst. Momenteel worden de sluisdeuren weer geassembleerd, met nieuwe houten planken en stalen onderdelen. De ambitie is om eind september de gerestaureerde sluisdeuren weer naar Antwerpen te voeren en te plaatsen.

“Logistiek is dit project een hele operatie”, vertelt Bert Giebens, directeur openbare werken bij Van Huele. “Het betreft veel zwaar hijswerk op historische kaaimuren. Ook het agentschap Onroerend Erfgoed kijkt mee over onze schouders. Maar we hebben wel ervaring met dit soort complexe projecten en we slagen erin om hoofdaannemer Monument Vanderkerckhove hierin volledig te ontzorgen. Om de sluisdeuren te restaureren en weer te wapenen volgens de uniforme normen van de Eurocode worden ze eigenlijk volledig gestript, tot enkel het constructiehout overblijft. Vervolgens wordt er opnieuw gefreesd voor de bevestigingen, worden de nieuwe planken en stalen strips geplaatst, worden glasvezelstaven ingeboord en met epoxy verankerd als versteviging …”

Intensieve samenwerking

Voor het houtwerk doet Van Huele via een directe lijn een beroep op Woodrow. Waar in het verleden al zeer nauw werd samengewerkt, fungeren Van Huele en Woodrow vandaag als zusterbedrijven, wat de band nog versterkt. De kennis wordt intensief gebundeld en gedeeld, wat de algemene expertise naar een nog hoger niveau tilt. Thomas Veldeman van Woodrow: “Al van bij de aanbesteding worden we door Van Huele bij het project betrokken. Op die manier kunnen we samen een plan van aanpak samenstellen en de werkmethodiek bepalen. Het nodige hout wordt gezaagd in functie van de beschikbare stockmaten. En uiteraard wordt het verlies tot een absoluut minimum beperkt. De stammen tropisch hardhout uit Afrika worden echt zo optimaal mogelijk benut.”

Xavier Van Huele, gedelegeerd bestuurder bij Van Huele, juicht de samenwerking toe: “Woodrow heeft enerzijds de kennis rond het zagen van het hout, maar heeft anderzijds ook continu een vinger aan de pols van de levering en de termijnen vanuit Afrika. Wat is er onderweg? Wat is makkelijk verkrijgbaar op dat moment? Die kennis heeft een positieve invloed op de doorlooptijd van het project. En voor ons is die directe lijn naar Woodrow van grote waarde om flexibel en snel te kunnen schakelen.”

FSC-gecertificeerd

Dit project is een toonvoorbeeld van hoe je met respect voor het verleden een plek nieuw leven kan inblazen. De site wordt niet alleen gerestaureerd, maar ook herbestemd tot een bruisende maritieme belevingsplek. De rol die tropisch hardhout speelt is niet alleen functioneel, maar ook symbolisch. Naar hergebruik, duurzaamheid en levensduur toe is het immers een zeer waardevol materiaal. Thomas Veldeman: “De eerste projecten met recyclagehout komen op de markt en daar spelen wij graag op in. Wij geloven in de toekomst van hergebruik van hout. Daarom kijken we nu bij de restauratie van deze sluisdeuren naar de toekomst. Welke ingrepen voeren we nu uit zodat het hout later bij een volgende restauratie zo optimaal mogelijk gerecupereerd kan worden?”

De sluisdeuren van droogdokken 4 en 6 worden gerestaureerd met Azobé hout. Thomas Veldeman: “Een zeer harde en dankbare houtsoort. Dit hout heeft geen behandeling nodig en kan na verzagen meteen verwerkt worden, zelfs voor palen in het water. Dat het onbehandeld is, is uiteraard een zeer grote win op milieuvlak. Zo blijft het ook een natuurlijke voedingsbodem voor de natuur, in tegenstelling tot andere materialen die in de grond worden gestoken. Woodrow werkt uitsluitend met FSC-gecertificeerd Afrikaans tropisch hardhout. Voor ons is het prioritair dat het hout uit duurzaam beheerde bossen komt. En het gaat verder dan dat. We willen ook garanties dat de werkomstandigheden in de lokale zagerijen volgens de regels verlopen.”

Zoogdieren

Onderzoek – gepubliceerd op nature.com – wees uit dat er hogere aantallen zoogdieren in FSC-gecertificeerde omgevingen werden vastgesteld dan in niet FSC-gecertificeerde gebieden. En vooral bij soorten die meer dan 10 kg wegen en voor soorten met een hoge beschermingsprioriteit, zoals de ernstig bedreigde bosolifant en de westelijke laaglandgorilla. Het onderzoek levert sterk bewijs dat FSC-gecertificeerd bosbeheer of gelijkwaardige strenge eisen en controlemechanismen de norm moeten worden voor houtwinning om halflege bossen die gedomineerd worden door knaagdieren en andere kleine soorten te voorkomen.

Bert Giebens besluit: “Dit verhaal gaat verder dan duurzaam gekapt hout. Het gaat over antropologie, de stammen die er leven respecteren, arbeidsomstandigheden, water- en bosbeheer … FSC is niet louter een keurmerk, maar een parameter voor de levensomstandigheden van alle actoren daar. En, niet onbelangrijk, met een internationale, onafhankelijke controle.”