“Vlaanderen kan 15% besparen op bouwmaterialen door meer in te zetten op hergebruik en recyclage”

Versleten gebouwen kunnen veel meer grondstoffen leveren

De Vlaamse bouwsector heeft elk jaar zo’n 100 miljoen ton bouwmaterialen nodig om voldoende woningen, scholen, zorggebouwen, kantoren, wegen en andere infrastructuur te realiseren.* De primaire grondstoffen voor die bouwmaterialen worden echter steeds schaarser en duurder en de verwerking ervan vraagt veel energie.** Door meer materialen te recupereren uit bouw- en sloopafval kunnen we 15 miljoen ton per jaar besparen.*** Dit kan door de grondstoffen zoveel mogelijk te halen uit versleten gebouwen die klaar zijn voor de sloop en die te recycleren tot nieuwe materialen of te demonteren voor hergebruik. Vandaag wordt slechts 1% van het sloopafval gedemonteerd en hergebruikt. Dat moet veranderen. Recyclage – vooral van steenpuin – is vandaag wel al ingeburgerd, maar de toepassingen moeten uitbreiden en moeten beter.

“Vlaanderen heeft een verouderd gebouwenpark en ook de infrastructuur moet vernieuwd worden. Daardoor komen miljoenen tonnen materialen vrij die we niet langer als afval mogen beschouwen. Als we alles recycleren en hergebruiken, zouden we de materialenvoetafdruk van de bouwsector met 15% kunnen verminderen”, zegt Caroline Deiteren van Embuild Vlaanderen.

“Circulair slopen en bouwen wordt daarom een noodzaak. Niet alleen om onze voetafdruk te verlagen, maar als voorwaarde voor een sterke bouw en een weerbaar Vlaanderen. Heel wat grondstoffen voor nieuwe bouwmaterialen zijn energie-intensief, maar door de geopolitieke verhoudingen ook afhankelijk van kwetsbare bevoorradingslijnen. Hergebruik en recyclage maken ons meer onafhankelijk”, aldus Deiteren.

De Vlaamse bouwsector is vandaag al kampioen in de laagwaardige recyclage van bouw- en sloopafval.**** Zo wordt 95% van het steenpuin gerecycleerd tot bijv. de fundering bij wegenwerken. Samen met de Vlaamse overheid wil de sector een volgende stap zetten: binnen de vijf jaar dient de helft van die laagwaardige toepassingen ingewisseld te worden voor hoogwaardige toepassingen. Dat kan bijv. gaan over het recycleren van gevelstenen voor nieuwe gebouwen. Maar nog beter is het demonteren en hergebruik van materialen. Dit staat evenwel in zijn kinderschoenen: slechts 1% wordt gedemonteerd en hergebruikt.***** Voorbeelden zijn het hergebruiken van volledige houtconstructies en plafondpanelen. Maar dat vergt een fundamentele omslag in de manier van werken.

Één sloopteam maakt het verschil

De afgelopen drie jaar hebben Embuild Vlaanderen en de kennisinstelling van de bouwsector, Buildwise, onderzocht hoe het beter kan en wat er nodig is om van circulair slopen de standaard te maken. Daaruit blijkt dat je niet anders kan dan van bij de start van een sloopproject één sloopteam aan te stellen met alle partijen: van opdrachtgever en architect tot sloopaannemer en leverancier. Zo krijg je meteen zicht op het potentieel aan materialen om te hergebruiken en te recycleren; de afzetmogelijkheden; en de organisatie van opslag en logistiek. Recentelijk werden een ziekenhuis in Mechelen en een kantoorgebouw op Brussels Airport volgens die methodiek gesloopt met klimaatwinsten van respectievelijk 6.800 en 19.200 kg CO2 eq. Dat komt overeen met respectievelijk 30.000 en 85.000 km rijden met een benzinewagen.******   Hoeveel is 1 kilo CO₂? – Doe Duurzaam

“Materialen uit sloop worden nog te vaak als afval beschouwd. Maar dat kunnen we ons niet langer permitteren. De helft van alle grondstoffen die we in Vlaanderen gebruiken, is voor de bouw bestemd. Dus elke steen telt. Maar duurzaamheid vergt een langetermijnvisie, terwijl er vandaag vaak snel en goedkoop moet gesloopt worden zonder rekening te houden met de restwaarde van materialen. Daarom zijn voorbeeldprojecten zo belangrijk. Ook de overheden kunnen daarbij helpen door bij aanbestedingen in te zetten op circulaire sloopteams”, besluit Caroline Deiteren. 

Het project ‘Living Lab Circulaire Sloopteams’ is een initiatief van Embuild Vlaanderen, Buildwise, NAV, Tracimat, stad Mechelen, sloopaannemer Aclagro, Rockwool en Resulation (Knauf). En krijgt de steun van VLAIO. Op 9 december worden tijdens een slotevenement alle resultaten van het project besproken met zo’n 150 deelnemers uit de bouwsector. De nieuwe gids rond circulaire sloopteams en het platform met alle info voor professionals vind je hier: https://buildwise.direct/circulairslopen

_{*bron: Materialenvoetafdruk | Vlaanderen.be, wetende dat 50% van de gebruikte grondstoffen voor bouw gebruikt wordt)
**Zand (vooral ontgonnen voor het maken van cement) wordt zeer schaars (Time is running out for sand, https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2019/07/13/wetenschappers-waarschuwen-voor-een-dreigend-tekort-aan-zand/)
Het recycleren van cement vereist globaal 3% van het energieverbruik en 7-8% van de CO2-uitstoot. (Recycled cement production energy consumption optimization – ScienceDirect, Life cycle assessment of material footprint in recycling: A case of concrete recycling – ScienceDirect)
In 2019 was de bouwsector in Europa verantwoordelijk voor (Waarom is het belangrijk? | Vlaanderen Circulair):}

• _{40% van de uitstoot van broeikasgassen zoals CO2}
• _{50% van het energieverbruik}
• _{50% van de materiaalstromen}

_{***bron: Proeftuin circulair bouwen
****bron: Geen duidelijke trend voor circulariteitsgraad van het materiaalgebruik in Vlaanderen
****bron: Uit het FCRBE-project blijkt dat momenteel 1% van alle materialen die vrijkomen uit gebouwen, gerecupereerd worden voor hergebruik (in Europa).
****** Pilootprojecten:
In het onderzoeksproject Living Lab Circulaire Sloopteams gingen we aan de slag met circulaire sloopteams bij volgende sloopprojecten:}

• _{In het sloopproces van het ziekenhuis Zwartezustervest in Mechelen werd voor de sloop een materiaalstroomanalyse opgemaakt op basis van het sloopopvolgingsplan (SOP). Dit hielp de opdrachtgever om te onderzoeken welke materialen er apart afgebroken konden worden voor hoogwaardige recyclage of hergebruik. Zo werden er in dit project bijv. 33,6 ton constructiehout en 25 ton blauwe hardsteen gedemonteerd voor hergebruik. Samen goed voor een CO2-reductie van 6886 kg CO2 eq.}
• _{In de afbraak van een kantoorgebouw op Brussels Airport hielp het sloopteam niet alleen met het identificeren van het potentieel voor hergebruik en recyclage, maar ook met het vinden van afnemers van de vrijgekomen materialen. In dit project zijn er zo maar liefst 9400 m² plafondpanelen gemonteerd door Akoestiekfabriek. Deze werden hergebruikt in scholen als akoestische panelen. Goed voor een CO2-reductie van 19200 kg CO2 eq.}